Kolonoskopi Nedir? Kolonoskopi Hakkında Detaylar
Kolorektal (Bağırsak) Kanseri Taraması: Kolonoskopi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Kolorektal (bağırsak) kanseri, kalın bağırsakta veya bağırsağın anüse bağlandığı son kısım olan rektumda gelişen bir kanser türüdür. Genellikle ileri yaştaki yetişkinleri etkiler, bununla birlikte her yaşta görülebilir. Kolorektal kanser bağırsağın içinde oluşan polip adı verilen küçük, kanserli olmayan (iyi huylu) hücre kümelerinin zamanla kansere dönüşmesiyle başlar, bu nedenle poliplerin takibi önemlidir.1
Polipler kolorektal kanser taramaları ile tespit edilebilir ve kanser gelişimi bu şekilde engellenebilir. Tarama aynı zamanda kolorektal kanserin, tedavinin en iyi sonucu verdiği erken bir aşamada tespit edilmesine de yardımcı olur.2
Ülkemizde kolorektal kanser taraması için 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadınlara 2 yılda bir gaitada gizli kan testi ve 10 yılda bir kolonoskopi yaptırılması önerilmektedir.3
Kolonoskopi birçok nedenden dolayı korkulan bir işlem olabilir; ancak basit ve ağrısızdır, bununla birlikte kanser gelişiminin engellenmesi ve erken teşhisi için hayati önem taşır.4
Kolonoskopi Nedir?
Kolonoskopi, ucunda hafif ve küçük bir video kamera bulunan, parmak genişliğinde uzun ve esnek bir tüp olan kolonoskop yardımıyla bağırsağın iç kısmının görüntülenmesi için kullanılan bir yöntemdir. Uygulama sırasında doktorunuz gerekli görürse bağırsaktan biyopsi (örnek) alabilir ya da polip gibi şüpheli görünen alanları çıkarabilir.5
Kolonoskopi Neden Yapılır?
Kolonoskopi farklı amaçlar için uygulanabilir, bunların bazıları:5
• Kolorektal kanseri taraması: Kolonoskopi ile bağırsağın iç kısmı incelenebilir, eğer anormal alanlar görülürse, biyopsi örneği alınabilir ve kanser varlığı açısından değerlendirilebilir. Ayrıca kolonoskopi sayesinde polipler, kansere dönüşmeden bulunup çıkarılarak kolorektal kanserler oluşmadan önlenebilir.5
• Bağırsak ya da rektum sorunları: Kolonoskopi, bağırsak kanseri veya rektal kanserden ya da başka sağlık sorunundan kaynaklanabilecek semptomların nedenlerini araştırmak için kullanılabilir.5
• Bağırsak ya da rektumda tedavi gerektiren durumlar: Kolonoskopi, bağırsak veya rektumdaki bazı problemlerin tedavisinde de başvurulan bir yöntemdir. Örneğin, kolon veya rektumdaki polipler veya diğer küçük tümörler (büyümeleri) çıkarılabilir.5
Kolonoskopi Nasıl Yapılır?
Kolonoskopi bir uzman ve ekibi tarafından, herhangi bir acil duruma karşı tüm ekipmanların hazır olduğu kliniklerde gerçekleştirilir. Uygulamadan önce kişiye sakinleştirici ve ağrı kesici ilaçlar uygulanır.6
Daha sonra kişi, her iki bacağını göğsüne doğru çekerek sol tarafına doğru yatırılır ve işlem için uygun pozisyonda olması sağlanır. Doktor, kolonoskopiyi makattan geçirerek kalın bağırsağın içini kolonoskopideki kamera yardımıyla ile inceler. Kolonoskop ile az miktarda hava verilerek bağırsağın biraz şişmesi sağlanır, böylece bağırsağın iç kısmı daha rahat görünebilir.6
Kolonoskop ileri doğru itilerek bağırsağın tüm bölümleri incelenir. Bu işlem yaklaşık 20-30 dakika sürer. Doktor işlem sırasında karşılaştığı normal görünmeyen dokuları kolonoskop yardımıyla çıkarabilir ya da biyopsi için örnek alabilir.6
Kolonoskopi Öncesinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Kolonoskopi öncesi bağırsağın tamamen temiz olması işlem sırasında muayenenin başarısını artırır ve işlem için tekrar çağrılmanızı önler. Genel olarak:6
• İşlemden önceki gün katı, posa bırakan lifli yiyecekler tüketmemelisiniz.
• İçecek olarak ise berrak içecekler (bardağa konduğunda arkasındaki nesnelerin görüldüğü sıvılar; vişne suyu, komposto, su gibi) tercih etmelisiniz.
• Kolonoskopi öncesi beslenme düzenlenmesine ek olarak bağırsakların tam temizlenmesi için ağız yoluyla kullanılan laksatif (ishal yapıcı) ilaç verilecektir. Bu ilacı doktorun önerdiği şekilde kullanmalı ve sıvı kaybını önlemek için bol sıvı tüketmelisiniz.
• Bağırsak hazırlığı için işlemler bittikten sonra kolonoskopi günü öncesi gece yarısından sonra herhangi bir yiyecek ya da içecek tüketmemelisiniz.
Kolonoskopi kararı verildiğinde doktorunuz size bir hastalığınız ve düzenli kullandığınız ilaç olup olmadığını soracak ve ilaçlarınızda gerekli düzenlemeleri yapacaktır.6
Kolonoskopi Sonrasında Nelere Dikkat Edilmelidir?
İşlemden sonra aşağıdaki gibi durumlara dikkat etmeniz önemlidir:7
• Alınan sakinleştiriciler nedeniyle işlem sonrasında biraz sersemlemiş ve yorgun hissedebilirsiniz. Bu nedenle eğer yanınızda sizi eve götürecek bir yakınınız yoksa bir süre hastanede dinlenmeniz gerekebilir. Bu etkiler bir gün kadar sürebilir, ertesi güne kadar araç ve makine kullanmamalısınız.
• Kolonoskopi sırasında bağırsağınıza verilen hava nedeniyle işlemden sonra bir süre şişkinlik hissedebilirsiniz. Bu his 30 dakika ile 1 saat içinde bağırsaklardan hava boşaldıkça geçecektir.
• İşlem sırasında biyopsi örneği ya da polip alındıysa, doktorunuz bağırsaklarınızın iyileşmesi için bir gün kadar uygulayacağınız özel bir diyet önerebilir.
• İşlemden sonra birkaç gün bağırsak hareketiniz olmayabilir. İlk bağırsak hareketinizden sonra dışkıda biraz kan fark edebilirsiniz. Bu genellikle normaldir ve endişe edilecek bir durum değildir. Bununla birlikte, büyük kan kümeleri veya pıhtıları görürseniz veya kanama bir günden fazla sürerse, doktorunuzla iletişime geçmeniz önemlidir.
• Şiddetli karın ağrısı, baş dönmesi veya ateşiniz varsa mutlaka doktorunuza başvurun.
Kolonoskopi sonrası bu gibi durumlar görülebildiği gibi, insanların büyük çoğunluğu hızla normale dönerler ve herhangi bir ağrı veya ciddi rahatsızlık yaşamazlar.7
Kolonoskopi ve Sanal Kolonoskopi Arasındaki Fark Nedir?
BT kolonografisi olarak da adlandırılan sanal kolonoskopi, kolorektal kanseri taraması için yapılan bir işlemdir. Geleneksel kolonoskopiden farklı olarak, sanal kolonoskopide bağırsağı görüntülemek için bilgisayarlı tomografi (BT) kullanır. Tarama sırasında elde edilen görüntüler birleştirilir ve dijital olarak düzenlenerek tüm bağırsak incelenir.8
Sanal kolonoskopi öncesinde geleneksel kolonoskopi ile aynı bağırsak hazırlığı yapılır, işlem için kişiye sakinleştirici ya da ağrı kesici ilaçlar verilmesine gerek yoktur. Bununla birlikte, sanal kolonoskopide ufak boyuttaki bazı polipler gözden kaçabilir; ayrıca poliplerin çıkarılması ya da biyopsi gerekirse geleneksel kolonoskopiye ihtiyaç duyulur.9
Kolonoskopi Zararlı mıdır?
Kolonoskopi güvenli bir prosedürdür, ancak herhangi bir tıbbi işlemde olduğu gibi bazı riskleri vardır. Perforasyon ve kanama kolonoskopi ile ilişkili önemli risklerdendir.10
Perforasyon, bağırsak sıvılarının sızmasına izin verebilecek bağırsak duvarındaki yırtılmadır. Perforasyonlar genellikle antibiyotik ve cerrahi yöntemler ile tedavi edilir. Biyopsi veya polip alınan yerde kanama olabilir. Kanama tedaviye ihtiyaç olmadan durur veya işlem sırasında kontrol altına alınabilir; nadiren kanamayı durdurmak için başka tedaviler gerekir. Ayrıca, kişinin işlem sırasında verilen sakinleştiriciye reaksiyon gösterme riski de vardır. Bu reaksiyona karşı etkili ilaçlar mevcuttur. Kolonoskopi sonrası normal olmayan bir durum yaşarsanız doktorunuza başvurmanız önemlidir.10
Kolonoskopi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
• Kolonoskopi İçin Hangi Doktora Gidilmelidir?
Kolonoskopi işlemi gastroenteroloji ve genel cerrahi doktorları tarafından uygulanabilir.
• Kolonoskopi Ne Kadar Sürer?
Kolonoskopi prosedürü genellikle 30-60 dakika sürer. İşleme hazırlık ve sonrasında dinlenme dahil hastanede geçirilen toplam süre 2-3 saat olabilir.11
• Kolonoskopi Ağrılı Bir İşlem midir?
Kolonoskopi uygulaması sırasında sakinleştirici ilaçlar kullanıldığı için ağrısız ve acısızdır. Kişiler daha çok kolonoskopiden sonra yaşanan gaz sancılarından şikayet etmektedirler. İşlemden sonra hareket edilmesi, sıcak ve sulu bir şeyler içilmesi bu gazın atılmasını kolaylaştırır.12
• Şeker Hastaları Kolonoskopi İşlemi Öncesinde Nelere Dikkat Etmelidir?
Kolonoskopi hazırlığı için gerekli olan yemek düzenindeki değişiklikler ve içilen ilaçlar kan şekeri seviyelerini etkileyebilir. Bu nedenle kolonoskopi hazırlığına başlamadan önce diyabetinizi takip eden doktorunuza danışmanız önemlidir.13
• Kolonoskopi Ne Kadar Sürede Tekrarlanmalıdır?
Sağlık Bakanlığı Ulusal Kanser Tarama Programı kapsamında kolorektal kanseri taraması için 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadınlarda 2 yılda bir gaitada gizli kan testi ve 10 yılda bir kolonoskopi yapılması önerilmektedir.3 Bununla birlikte, kolonoskopiyi tekrarlama süresi, son yapılan kolonoskopi sonuçlarına göre değişebilir. Örneğin, kolorektal kanseri riskiniz yüksek değilse ya da polip oluşumu görülmediyse 10 yılda bir yaptırmanız yeterlidir. Son kolonoskopinizde polipler görüldüyse, ailenizde kolorektal kanser öyküsü varsa ya da kanser riskinizi artıracak bir sağlık durumuna sahipseniz 1 ila 7 yılda bir kolonoskopiyi tekrarlatmanız gerekebilir. Doktorunuz sonuçlarınıza göre size en uygun olan tekrarlama zamanını belirleyecektir.14
• Kolonoskopiye Alternatif Hangi Yöntemler Bulunmaktadır?
Kolonoskopi, özellikle ailede kolon kanseri ya da inflamatuar bağırsak hastalığı (sindirim sisteminde, özellikle bağırsaklarda, iltihap içeren hastalıklar) öyküsü olanlar için kolorektal kanserini saptama ve önlemede en güvenli yöntemdir.15 Kolonoskopiye alternatif olarak dışkıda gizli kan testi, dışkıda immünokimyasal test ve dışkıda DNA testi gibi bazı testler mevcuttur, ancak bunlar kolorektal kanserin erken teşhisi için kolonoskopiye yardımcı tetkiklerdir.16
• Kolonoskopi Hangi Durumlarda Yapılmaz?
Hamilelere, 75 yaş ve üzerindeki kişilere ya da işlem sırasında kullanılacak sakinleştiricilerle yan etki yaşama riski yüksek olan kişilere kolonoskopi yapılması önerilmemektedir. Kolonoskopinin size uygun olup olmadığını öğrenmek için doktorunuza başvurabilirsiniz.10
Kolorektal (bağırsak) kanseri hakkında daha fazla bilgi için A’dan Z’ye Kolorektal Kanseri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Referanslar:
1) https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/colon-cancer/symptoms-causes/syc-20353669 (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
2) https://www.cdc.gov/cancer/colorectal/basic_info/what-is-colorectal-cancer.htm (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
3) https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
4) https://www.bmc.org/get-your-colonoscopy-it-could-save-your-life (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
5) https://www.cancer.org/treatment/understanding-your-diagnosis/tests/endoscopy/colonoscopy.html (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
6) https://www.tkrcd.org.tr/kolonoskopi (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
7) https://www.beaumont.org/services/oncology/colorectal-cancer/what-to-expect-before-and-after-a-7colonoscopy (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
8) https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/virtual-colonoscopy/about/pac-20385156 (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
9) https://www.niddk.nih.gov/health-information/diagnostic-tests/virtual-colonoscopy (Son erişim tarihi: 16.03.2023)
10) https://www.uofmhealth.org/conditions-treatments/digestive-and-liver-health/screening-colonoscopy/colonoscopy-faq (Son erişim tarihi: 17.03.2023)
11) https://www.asahq.org/madeforthismoment/preparing-for-surgery/procedures/colonoscopy/ (Son erişim tarihi: 17.03.2023)
12) https://hastane.adu.edu.tr/birimler.asp?dalid=111&i=icerik&menuid=1234 (Son erişim tarihi: 17.03.2023)
13) https://www.uclahealth.org/medical-services/endocrinology/diabetes/type-1-diabetes/colonoscopy-preparation (Son erişim tarihi: 17.03.2023)
14)https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/colonoscopy/about/pac-20393569 (Son erişim tarihi: 17.03.2023)
15) https://www.urmc.rochester.edu/news/publications/health-matters/colon-cancer-screening-is-there-an-alternative-to (Son erişim tarihi: 17.03.2023)
16) https://hhma.org/blog/not-willing-to-get-a-colonoscopy-2-other-ways-to-catch-colon-cancer-2/ (Son erişim tarihi: 17.03.2023)
İlginizi Çekebilecek Diğer Haberler
