Palyatif / Destekleyici Bakım

Palyatif / Destekleyici Bakım Nedir?

Kanser yaşamı tehdit eden ve kronik hastalıklardan biri olarak, direkt ya da dolaylı yollarla birçok insana etki etmektedir. Zaman içerisinde kanser teşhisi konulan hasta sayısındaki artış ile birlikte kanser hastasının bakımını üstlenen kişi sayısında da artış yaşanmaktadır. Ailede kanser hastasının bulunması tüm aile üyelerinin hayatını etkilemektedir. Hasta aile üyesi ile ilgili yaşanan endişeler ve çaresizlikler duygusal yük yanında hasta yakınına fazladan ve alışılmışın dışında roller ve görevler yaratmaktadır. Dünyada sağlık ve sosyal hizmetler alanında kanser bakımının ‘’omurgası’’ olarak hasta yakını/bakım vericileri görülmektedir.1

Teşhisten yaşam sonu dönemine kadar olan süreçte kanser bakımında bakım vericiler birçok göreve sahiptirler. Çok az bilgi ile kanser hastası bakımını tüm boyutlarıyla fiziksel, duygusal, sosyal, manevi ve ekonomik olarak yerine getirmeye çalışmaktadırlar. Hasta yakını değişen yaşam şekli dahilinde hem hastaya yardımcı olmalı hem de kendi ihtiyaçlarını karşılamalıdır.1

Kanser teşhisi sonrası başlayan ve tedavi döneminin çeşitli basamakları süresince hastaların ve ailelerin karşılaştığı problemlerin giderilmesi ve yaşam kalitelerinin yükseltilmesi için verilen sağlık hizmetlerine palyatif/destekleyici bakım ismi verilmektedir.2

Palyatif bakım, hastalık sürecinin bütün basamaklarında sağlanan bir hizmet olmakla beraber, özellikle kanserin ileri aşamalarında olan hasta ve yakınları bu hizmete daha fazla ihtiyaç duymaktadır.2

Palyatif bakım, hastaların ağrı başta olmak üzere semptomların ortadan kaldırılmasını, beslenme desteğini, psikolojik ve sosyal desteği, hastanın rahat ettirilmesini ve bakımını, hasta ve yakınlarının eğitimini ve hastanın işlevsel durumunun artırılmasını amaçlamaktadır. Farklı meslek grupları tarafından oluşturulan multi-disipliner bir ekiple bu hizmet sağlanmaktadır. Bu süreçte hastaların ve ailelerinin yaşam kalitelerinin yükseltilmesi temel amaçtır.2

Palyatif Bakım Hizmetini Kimler Sunmaktadır?

Palyatif bakım ekibi, farklı mesleklerdeki insanlar bir araya getirilerek oluşturulur. Bu alanda eğitim almış insanlarla birlikte, farklı bakım üyeleri ve spesifik rolleri olan bakım verici aile üyeleri ve gönüllüler de bulunmaktadır.2

Genelde palyatif bakım ekip üyeleri arasında;

  • Doktorlar (palyatif bakım uzmanları, medikal onkologlar, ağrı uzmanları)
  • Hemşireler (palyatif bakım uzman hemşireler, klinik hemşireler)
  • Psikiyatristler ve psikologlar
  • Sosyal hizmet uzmanları
  • Bunun yanında hastanın gereksinimlerine göre rehabilitasyon ekibi (fizik tedavi uzmanı), cerrahlar ve anestezi uzmanları ekibe destek olabilirler.2

Palyatif Bakım Hizmeti Nerede Sunulmaktadır?

Palyatif bakım hizmetleri;

  • Hastane ortamında
  • Birinci basamak sağlık alanlarında/sağlık ocağı gibi
  • Ev ortamında
  • Son dönem bakım evlerinde

Fakat Türkiye’de son zamanlarda bakım evleri yoktur ve evde bakım hizmetleri tam anlamıyla düzenlenmemiş olmasından dolayı bu hizmetler hastanelerde ve birinci basamak sağlık alanlarında/sağlık ocaklarında verilmeye çalışılmaktadır.2

 
Palyatif Bakım Hizmetinin Temel Amaçları nedir?
 
Palyatif Bakım Hizmetinin Temel Amaçları nedir?
  • Ağrı ve diğer semptomların kontrol altına alınması,
  • Hasta ve ailesinin psikososyal gereksinimlerinin karşılanması,
  • Hasta ve ailesinin manevi gereksinimlerini karşılanması,
  • Hastanın son dönem bakımı ve hastanın fiziksel ihtiyaçların giderilmesidir.2

Hasta Yakınlarının Sağlığı

Kendi sağlınızı korumak hastanızın bakımını üstlenmek ve ihtiyacı olduğunda yardım edebilmeniz için önemlidir. Eğer sağlığınıza dikkat etmezseniz hastanız size ihtiyaç duyduğunda gücünüz ve enerjiniz buna yetmeyebilir. Bu nedenle sağlığınız için birtakım önlemler almalısınız.2

Bunlar arasında;2

    • Hastanızın fiziksel bakımı sırasında karşılaştığınız sorun ve sıkıntıları hemşirenizle paylaşın ve desteğini alın.
    • Hastanızın fiziksel bakımını aile arasında paylaşın.
    • Bu süreçte yeterli ve dengeli beslenin ( protein, sebze ve meyve ve sıvı tüketin).
    • Günlük uykunuzu yeterince almaya çalışın.
    • Yorgun iseniz dinlenin. Faaliyetlerinizi planlayın.
    • Hasta bakımı ya da diğer yaşadığınız problemlerle ilgili duygularınızı paylaşın.
    • Hastanızın yanında devamlı kalıyorsanız, hastanız uyurken ya da rahat olduğu zamanlarda kısa yürüyüşler yapın.
    • Fiziksel bakımınız için (banyo, diş fırçalama, giysilerin değişimi gibi) gereken vakti ayırın. Diğer aile üyelerinden yardım alın.
    • İhtiyaçlarınızı söylemekten ve kendinizi ifade etmekten kaçınmayın. Yardım alın.
    • Sosyal yaşantınıza gereken önemi vermeye çalışın.

Bu durumda yaşadığınız sorunlarla tek başınıza uğraşmanız sizden beklenmiyor. Her şeye sizin yetişmeniz mümkün olmayabilir. Lütfen “başaramıyorum” ya da “yapamıyorum” diye kendinizi suçlamayın.

Siz sevdiğiniz kişi için uğraşıyorsunuz, bunu hastanız ve tüm ekip üyeleri fark ediyor.

 

Referanslar:

1. Nesiba Kaçmaz ve ark. KANSER HASTALARININ HASTA YAKINLARI/BAKIM VERİCİLERİ: YAŞADIKLARI VE GEREKSİNİMLERİ. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 31 (2) :98-112,2015 (Erişim tarihi: 13.02.2020)

2. http://www.onkoloji.gov.tr/attachments/article/8575/kanser-hastalari-ve-aileleri-icin-palyatif-bakim-kitabi_01.pdf (Erişim tarihi: 13.02.2020)