Kanser Teşhisi Çocuklara Nasıl Anlatılmalı?

Kanser Teşhisi Çocuklara Nasıl Anlatılmalı?

Kanser Tanısı Aldım, Çocuğuma Nasıl Söyleyebilirim?

Bir aile üyesine kanser teşhisi konulduğunda karşılaşılan birçok zorluğun yanında ebeveynlerin aklına “Çocuklarıma nasıl söyleyeceğim?” sorusu da takılır. Ebeveynlerden biri kanser tanısı aldığında çocuklarını üzeceğinden veya endişelendireceğinden korkarak bu haberi saklamayı tercih edebilir ya da nasıl söyleyeceği konusunda kafası karışabilir. Kanserle ilgili ilk konuşma zor olsa da, çocuklara karşı dürüst olmak ve duygularını ifade edebilecekleri anlar yaratmak kendilerini güvende ve iyi hissetmelerini sağlayacaktır. Aşağıdaki öneriler çocuğunuzla kanser tanınız hakkında konuşmanızı kolaylaştırabilir ve ona nasıl destek olacağınız konusunda yardımcı olabilir.1

Çocuklar için kanser nedir?

Çocukların kanser hakkındaki bilgileri anlaması, yaşına, anlayışına, önceki deneyimlerine, nasıl düşündüğüne ve öğrendiğine bağlıdır.2

Çok küçük çocuklar hastalık veya kanser hakkında net bir şey anlamasalar da duygularınızdaki değişimleri ve fiziksel değişiklikleri fark edebilirler. Okul öncesi ve ilköğretim çağındaki çocuklar, hastalık hakkında temel bir anlayışa sahiptir. Daha büyük çocuklar, vücudun nasıl çalıştığını ve insanların hastalıkları olabileceğini anlamaya başlar. Gençler ise hücreler ve vücut organları hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olabilirler.2

Çocuklar kanser haberine nasıl tepkiler verebilir?

Çocuğun tepkileri aşağıdakiler dahil birçok faktöre bağlı olabilir:2

• Yaşı
• Duygularını anlama, ifade etme ve kontrol etme yetenekleri (duygusal olgunluk)
• Zor durumlarla nasıl başa çıktığı
• Hastalık anlayışları ve deneyimleri
• Ebeveynleri ile ilişkisi

Kanser teşhisi aldığınızı çocuklarınıza ne zaman söylemelisiniz?

Kanser teşhisini çocuğunuzla mümkün olan en kısa sürede paylaşmanız faydalı olacaktır. Bu, çocukların kendilerini değerli hissetmelerini sağlayarak ilişkinize olan güveni korumanıza yardımcı olur. Ayrıca kanser hakkında çocuğunuz ile konuşacak olmanın sizde yaratabileceği stresi hafifletebilir.

Kanser teşhisi anlatırken konuşmayı kim yapmalı?

Çocuğunuzun kanser tanınız hakkındaki bilgileri ona yakın birinden alması daha iyidir. Bu bilgileri sizden, diğer ebeveynden veya ikinizin birlikte olduğu bir konuşmadan öğrenmesi idealdir. Ancak, bu mümkün değil ise büyükanne, büyükbaba, teyze, amca veya arkadaş gibi çocuğunuza yakın başka bir yetişkin onlara söyleyebilir veya siz söylerken yanınızda bulunabilir.2

Kanser hangi çocuk yaş grubuna nasıl anlatılır?

3 yaş ve altı çocuklara kanser teşhisini anlatmak

Bu yaştaki çocuklar göremedikleri veya dokunamadıkları şeyleri anlamakta zorlanabilirler. Ebeveynlerinden biri hasta olduğunda ondan ayrılmaktan ve terk edilmekten korkabilirler. Bu yaş grubuna kanser hakkında konuşurken ve tedavi sürecinde şu adımları takip edebilirsiniz:4

• Konuşma esnasında çocuğu, diğer ebeveynin veya güvendiği bir yetişkinin yakınında tutun. Olayları mümkün olan en basit şekilde açıklayın.
• Bir ebeveyn kısa süreliğine uzaktaysa, anne veya babanın yakında geri döneceği konusunda sık sık güvence verin.
• Sık sık sarılarak ona yanında olduğunuzu hissettirin.
• Çocuğun bakımından sorumlu kişilerin, çocuğun rutinini mümkün olan en iyi şekilde sürdürmeye çalıştığından emin olun.

4 ila altı yaş arası çocuklara kanser teşhisini konuşmak

Bu yaş grubundaki çocuklar, kanser teşhisinin karmaşıklığını anlamakta zorlanabilirler. Ayrıca kansere yakalanabileceklerini ya da ebeveynlerindeki kansere kendi yaptıkları bir şeyin neden olmuş olabileceğini düşünebilirler. Bu yaştaki çocuklarla kanser hakkında konuşurken ve tedavi sürecinde:4

• Mümkün olduğunca çocuğun olağan rutinine bağlı kalmaya çalışın.
• Çocuğa kanserin bulaşıcı olmadığı konusunda güvence verin.
• Çocuğun yaşanılan süreci anlayıp anlamadığını kontrol edin.
• Çocuğun diğer ebeveyn veya güvenilir bir yetişkin ile mümkünse her gün vakit geçirmesini sağlayın.
• Çocuklara, sevdiklerinin sıkıntı ve üzüntüsünün onların yaptıklarından kaynaklanmadığı; zor günlerin atlatılabileceği konusunda güvence verin.
• Neler olduğunu açıklamak için mümkünse oyun ve resim kullanın.
• Nasıl hissettiklerini bu şekilde daha iyi anlayabilirsiniz.
• Gün içinde çocuğun soru sorabileceği ve duygularını paylaşabileceği bir zaman aralığı planlayın.
• Çocuğunuza duygularını sağlıklı şekilde ifade etmenin yollarını öğretin.
• Hareket edebileceği sevdiği fiziksel aktiviteler için fırsatlar yaratın.

7 -12 yaş arası çocuklara kanser teşhisini konuşmak

Bu yaştaki çocuklar kanserin ne anlama geldiğini ve bu süreçte neler olabileceğini daha net bir şekilde anlayabilirler. Ancak yaşadıkları herhangi bir sıkıntıyı bir yetişkine anlatmakta zorlanabilir, söylediklerinin sevdiklerini üzeceğinden korkabilirler. Bu yaş aralığındaki çocuklarla kanser hakkında konuşurken ve tedavi sürecinde:4

• Çocuğa hastalığı anlatın ve tedavi sürecinde ortaya çıkan gelişmeler hakkında bilgi verin.
• Çocuğu bilgiyle boğmamaya çalışın. Size yönelttiği soruları yanıtlarken açık ve dürüst olun.
• Ebeveynlerinden birinin hasta olmasının onun çocuk olmasına engel olmadığını; eğlenmesinin ve sevdiği aktiviteleri yapmaya devam etmesinin normal olduğunu açıklayın.
• Diğer ebeveyn veya güvenilir başka bir yetişkinle düzenli olarak zaman geçirmesini sağlayın.
• Size soru sormaları ve başkalarını üzebileceğini düşündükleri duygularını ifade etmeleri için fırsat verin.
• Yoğun duygular hissetmelerinin normal olduğunu ve bunları ifade etmelerinin önemli olduğunu anlamalarına yardımcı olmaya çalışın.

Gençlerle kanser teşhisi hakkında konuşmak

Gençlik dönemindeki çocuklar kanser teşhisi ve tedavisinin karmaşıklığını daha iyi anlayabilirler. Gençler üzüntülerini, öfkelerini veya korkularını gizleyerek ebeveynlerini korumaya çalışabilirler, bu nedenle onlarla düzenli olarak konuşmak önemlidir. Ayrıca daha az soru sorabilir ve bilgi kaynağı olarak internete, sosyal medyaya veya arkadaşlarına yönelebilirler. Doğru bilgiye ulaşabilmeleri ve kanser tanısı alan ebeveyninin içinde bulunduğu durumu anlayabilmeleri için:4

• Ebeveyninin sağlık durumu, ortaya çıkan veya çıkabilecek semptomlar, tedavinin olası yan etkileri, beklentileriniz hakkında ayrıntılı bilgi verin.
• İletişim hatlarını açık tutun ve istedikleri zaman sizinle konuşabileceklerini bilmelerini sağlayın. Onlarla iletişim kurarken dürüst ve açık olun.
• Kanserin bulaşıcı olmadığı konusunda güvence verin.
• Yaptıkları ya da söyledikleri hiçbir şeyin kansere yol açmadığını bildiklerinden emin olun.
• Duyguların paylaşılmasını teşvik edin ve neyin normal olduğu hakkında konuşun. Olağan rutine mümkün olduğunca yakın, evde normal günlük bir yaşam sürdürmek için düzenleme yapın.
• Eğer ebeveyn tedavi için evden uzakta olacaksa gencin nerede olmayı seçeceğine ve kiminle beraber yaşamayı tercih edeceğine karar vermesine izin verin.
• Gençleri, okula ve diğer etkinliklere olağan katılımlarını sürdürmeye teşvik edin.
• Bu süreçte eğlenmenin ve arkadaşlarıyla beraber zaman geçirmelerinin hayatlarının önemli bir parçası olduğunun farkında olduklarından emin olun.
• Gençler bu süreçte ebeveynlerine yardımcı olmak için evde çeşitli görevleri üstelenmek isteyebilirler. Onları bunaltacak kadar fazla görev üstlenmediklerinden emin olun.
• Çocuğunuza size sorular sormasının ve başkalarını üzebileceğini düşündükleri duyguları ifade etmesinin normal olduğunu anlatın.
• Çocuğunuzun duygularını daha rahat ifade edebilmesi için günlük tutmasını teşvik edebilirsiniz.

Bu önerilerin yanı sıra, eğer çocuğunuzun davranışlarında, duygularında ya da rutinlerinde değişikler fark ediyorsanız mutlaka bir uzmandan destek alın.

Kanser Teşhisini Anlatırken Konuşma Yöntemleri:

• Kanser teşhisi hakkında çocuğunuzla konuşmaya başlamadan önce hazırlık yapın.

• Çocuğunuzla konuşmadan önce doktorunuzla, hemşirenizle veya psikolojik destek alabileceğiniz bir uzmanla konuşabilirsiniz. Ne söyleyeceğiniz ve çocuğunuzun sorabileceği soruları nasıl yanıtlayacağınız konularında hazırlanmanıza yardımcı olabilirler.2


• Söyleyeceklerinizi prova edin veya yazın.2
• Konuşma planladığınız gibi gitmezse endişelenmeyin. Kendi tepkilerinizi veya çocuğunuzun nasıl tepki vereceğini önceden bilemezsiniz. Bunun süreçteki ilk konuşma olduğunu ve tekrar konuşma fırsatınız olacağını unutmayın.2
• Ne söylemek istediğinize odaklanın ve çocuğunuzun anlayabileceği düzeyde soruları nasıl yanıtlayacağınızı düşünün.5
• Çocuğunuz, sizdeki değişiklikleri fark etmiş ve bir şeylerin yolunda gitmediğinden şüphelenmiş olabilir. Aklında parça parça bilgiler olabilir. Bu nedenle hangi durumu nasıl algıladığını anlamak adına ona ne bildiğini sormak önemlidir.5
• Çocuğa kanser olan başka birini duyup duymadığını sormak ya da ailede başka bir kanser öyküsü varsa bunun üzerine konuşmak faydalı olabilir. Çocuğun tanıdığı diğer kanserli kişiden edindiği kanser tedavisi deneyimi varsa, bu seferki sürecin farklı olabileceğini açıklayın.5

Önceden sorabilecekleri olası soruları düşünün. Sorular ortaya çıktığında, dürüstçe cevaplayın ancak tüm soruların cevabını bilmeniz gerekmediğini ya da hemen cevap vermek zorunda olmadığınızı unutmayın.5

• Kanser tanısı aldığınızı çocuğunuzla anlatırken rahatsız edilmeyeceğiniz, sessiz bir zaman ayarlayın.

Soruları cevaplamak için zamanınız olduğundan emin olun ve çocuğunuzun duygularını ifade etmesine izin verin.5

• Kanser teşhisiniz hakkında çocuklarla konuşmak için kendinizi sakin hissettiğiniz bir zaman seçin..

Kendinizi iyi hissetmiyorsanız veya ne söyleyeceğiniz konusunda emin değilseniz, duygularınız biraz daha kontrollü olana kadar beklemek daha iyi olabilir.5

• Kanser teşhisi almanız hakkında çocuklar kendilerini suçlayabilir, buna hazırlıklı olun.

Hastalığın kendisinin yanı sıra, çocukların kanser hakkında başka endişeleri de olabilir. Çocukların sahip olduğu en yaygın endişe, yaptıkları veya yapmadıkları bir şeyin bir ebeveynin veya sevdikleri birinin hastalığına neden olabileceğidir. Çocuklara kansere neden olamayacaklarına dair güvence verin.5

• Kanser tanınız hakkında dürüst ve açık olun.

Çocuklara karşı dürüst ve açık olmak önemlidir. Kendilerinden önemli bir şeyin saklandığını düşünürlerse, kafaları karışabilir ve korkabilirler. Hatta bazı çocuklar fark edilmeden aile içindeki diyalogları dinlemenin yollarını arayabilir ve duydukları şeyler onları daha fazla endişelendirebilir.5

• Kanser hakkında çok fazla bilgi ile çok az bilgi arasında bir denge bulun..

Çocuklara kanser hakkında ne kadar bilgi verileceği, çocuğun yaşı, kişiliği ve bilgiyi anlama yeteneği gibi şeylere bağlıdır. Amaç, çocukların anlayabilecekleri ve meydana gelecek değişikliklere kendilerini hazırlayabilecekleri şekilde gerçeği anlatmaktır. Çocuklara bilgileri küçük parçalar halinde vermek ve bilgileri anlayıp anlamadıklarını veya herhangi bir soruları olup olmadığını görmek için periyodik olarak onlarla konuşma faydalı olabilir.5

• Kanser tedaviniz sırasında görebilecekleri fiziksel değişiklikleri açıklayın.

Tedavi ya da hastalık nedeniyle ortaya çıkabilecek fiziksel değişiklikler, eğer çocuk nedenini bilmiyorsa onun için endişe verici olabilir. Bunu önlemek için çocuklara hastalık hakkında bilgi verilmelidir. Kanserin ya da tedavinin neden olabileceği fiziksel değişiklikleri, günlük yaşamlarının ve ailenin birlikte çalışma biçimlerinin değişebileceğini önceden bilmelidirler. Çocuklara kızgın, korkmuş veya endişeli hissetmenin normal olduğunu ve bu duygular hakkında güvenilir bir yetişkinle konuşmanın önemli olduğunu açıklayabilirsiniz.5

• Kanser hakkında soru sormalarına ve duygularını ifade etmelerine izin verin..

Doğru bilgiler paylaşmak güven oluşturur ve çocuğa değişikliklere uyum sağlama şansı verir. Gerçeği söylemek özellikle gençler için önemlidir. Çocuklara soru sormaları ve duygularını ifade etmeleri için alan ve zaman vermek de önemlidir. Bu, neler olup bittiğini anlamalarına ve daha az endişelenmelerine yardımcı olacaktır.5

Kanser tedavi dönemini hastanede geçiriyorsanız bu süreç çocuklara nasıl anlatılmalı?

Kanser tedavisi için hastaneye kısa ama sık ziyaretler yapmanız veya hastanede bir süre kalmanız gerekebilir. Hastanede geçecek tedavi görme süreciniz hakkında çocuğunuzla konuşurken:3

• Çocuğunuzun hastaneye gitmek isteyip istemediğini sorun. İstemiyorsa, gelmesi için ısrar etmeyin. Eğer ziyaret etmek isterse, hastane odasına girmeden önce ne ile karşılaşabileceğini anlatabilirsiniz. Örneğin odada ekipmanların bulunabileceğini, sesli uyarılar duyabileceğini ya da doktorların ve hemşirelerin ara ara kontrollere gelebileceğini anlatabilirsiniz.
• Çocuğunuzun hastanede ziyaret için ne kadar kalmak istediğine kendisinin karar vermesine izin verin. Gitmek istediğinde onu eve götürebilecek bir yakınınızın yanınızda bulunması faydalı olabilir.
• Hastane ziyareti sırasında birlikte vakit geçirebilmek için yanınızda kitaplar ve oyuncaklar bulundurabilirsiniz ya da birlikte televizyon izleyebilir veya müzik dinleyebilirsiniz.
• Ziyaretten sonra çocuğunuzla nasıl hissettiği hakkında konuşun ve sorularını yanıtlayın.

Kanser Tedaviniz Devam Ederken Çocuğunuzu Destekelemenin Pratik Yolları

• Normal rutinlere bağlı kalmaya çalışın.
• Çocuklarınızı aile kararlarına dahil edin.
• Bazı eğlenceli aktiviteleri veya özel zamanları birlikte geçirmeye teşvik edin.
• Bir takviminiz veya günlük zaman çizelgeniz olsun. Bu onların değişiklikleri anlamalarına, kontrol hissi duymalarına ve kendi beklentilerini yönetmelerine yardımcı olur. Kanserle ilgili olmayan şeyleri de listeye eklemeyi unutmayın.
• Bir endişe kutusu oluşturun. Bu kutuyu, çocuklarınızı endişelerini yazıp koyabilecekleri, daha sonra bu endişeler hakkında konuşabilecekleri bir yer olarak düşünebilirsiniz.
• Onları oynarken dinleyin. Özellikle küçük çocuklar etraflarındaki dünyayı çözmek için çok sayıda rol oyunu kullanırlar. Bu, herhangi bir endişeleri veya yanlış anlamaları olup olmadığını öğrenmenize yardımcı olabilir.

Çocuğunuz ve sizin için en uygun olan öneriler ve detaylı bilgi için uzman hekimlere ve pedagoglara danışmayı unutmayın.

Referanslar: 

1) https://www.cancercare.org/publications/22-talking_to_children_when_a_loved_one_has_cancer (Son erişim tarihi: 13.10.2022)
2) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/emotionally/talking-about-cancer/children (Son erişim tarihi: 13.10.2022)
3) https://www.cancervic.org.au/cancer-information/children-teens-and-young-adults/talking-to-kids-about-cancer/talking-about-treatment.html (Son erişim tarihi: 31.10.2022)
4) https://www.cancer.org/treatment/children-and-cancer/when-a-family-member-has-cancer/dealing-with-treatment/intro.html ( Son erişim tarihi: 01.11.2022)
5) https://www.cancer.org/treatment/children-and-cancer/when-a-family-member-has-cancer/dealing-with-treatment/talking-to-kids.html (Son erişim tarihi: 13.10.2022)