Cilt Kanserine Karşı: Güneşten Korunma Rehberi
Yazın habercisi sıcak günlerin gelmesiyle birlikte güneşten korunma yolları tekrar gündemimiz haline geldi. Peki güneşten neden korunmalıyız ve yaz günlerinin tadını güvenle çıkartmak için neler yapabiliriz?
Güneşin Ultraviyole (UV) Işınları Cildimize Nasıl Zarar Verir?
Güneş tarafından doğal olarak salınan ultraviyole (UV) ışınları, cilt hücrelerindeki DNA'ya zarar verebilir. Zamanla oluşan DNA hasarı, hücrelerin kontrol dışı çoğalmasına yol açarak cilt kanseri gelişimine neden olabilir. Sonuç olarak, yaz ayları başta olmak üzere, bütün yıl boyunca cildimizi güneşten korumamız cilt kanserine karşı büyük önem taşır.1,2
• En zararlı ışınlar hangileridir?
Güneş ışığında bulunan birçok farklı ışın türü vardır. Cilde en çok zarar veren ışınlara ultraviyole (UV) ışınları denir. UVB ve UVA olmak üzere Dünya yüzeyine ulaşan iki temel ultraviyole ışın türü bulunmaktadır; her ikisi de cilt kanseri oluşumuna neden olabilir.3
• Güvenli bir bronzlaşma şekli var mı?
Güvenli veya sağlıklı bronzluk diye bir şey yoktur. Bronzlaşma, bazal hücreli karsinom, skuamöz hücreli karsinom ve melanom riskini artırır.4
• Güneş hasarı tersine çevrilebilir mi?
Güneş hasarını geri çevirmek için yapılabilecek müdahaleler, cildin ne kadar zarar gördüğüne bağlı olarak değişmektedir. Bu müdahaleler, zarar görmüş bölgeye günlük olarak uygulanan krem ya da jellerden, lazer tedavilerine kadar çeşitlilik göstermektedir.5
Cildimizi Güneşten Nasıl Koruruz?
• Güneş ışınlarının yoğun olduğu saatlerde gölgede kalın.
Güneş ışınlarının en yoğun olduğu saatler 10:00 ile 16:00 arasındadır. Bu saatler arasında gölgede kalın ve 6 aylıktan küçük bebekleri daima tamamen örtülü şekilde gölgede tutun.6
• Yansıtıcı yüzeylerde dikkatli olun.
Su, kar ve kum güneşin zararlı ışınlarını yansıtır ve güneş yanığı riskini artırır. Bu nedenle sadece yaz günlerinde değil, kışın da cildinizi güneşten koruyun.6
• Koruyucu giysiler ve güneş gözlüğü kullanın.
Uzun kollu bir gömlek, uzun ince bir pantolon giyebilir; yüzü, boynu ve kulakları gölgeleyen bir şapka takabilirsiniz. Güneş gözlüklerinizin %99 ila %100 UV emilimine sahip olduğundan emin olun.6
• İlaç yan etkilerinin farkında olun.
Bazı ilaçlar sizi güneşe karşı daha duyarlı hale getirebilir. Sürekli kullandığınız ilaçlar hakkında doktorunuza danışarak bu konuyla ilgili bilgi alabilirsiniz.6
Güneş Işınlarından Korunmada Giysilerin Rolü
Yukarıda da bahsedildiği gibi giysiler cildi güneşten korur, ancak tüm kumaşlar ve renkler eşit koruma sağlamaz. Sizi zararlı ışınlardan etkili bir şekilde koruyabilecek giysiler seçerken şu faktörleri aklınızda bulundurun:7
• Koyu ve parlak renkler, beyazlar ve pastel gibi daha açık renklerden daha fazla UV emer ve cildi daha iyi korur.
• Polyester ve naylon gibi sentetik lifler, ağartılmış pamuk veya suni ipek gibi yarı sentetik kumaşlardan daha koruyucudur.
• Sıkı ve vücudu saran kıyafetler zamanla esneyeceği için koruma seviyesi düşer, bu nedenle bol kıyafetleri tercih edin.
• Islak, yıpranmış ve solmuş kıyafetlerin güneşten koruma etkileri azalır. Güneşe çıkarken daha yeni ve kuru giysileri giyin.
• Uzun kollu gömlekler, uzun pantolonlar ya da etekler cildin güneşe maruziyetini azaltır, böylece güneşten daha iyi korur.
Çocukluk Dönemindeki Güneş Yanıklarına Dikkat!
İlk güneş yanığından itibaren zamanla cilt hasarı oluşur. Güneş yanığı sayısı arttıkça, cilt kanseri riski de o kadar artar. Çocuklukta veya ergenlikte tek bir kabarcıklı güneş yanığı bile, ilerleyen yaşlarda melanom geliştirme riskini iki katından fazla artırır. Bu nedenle çocukluk döneminde güneş yanığı oluşmamasına dikkat edilmesi önemlidir.8
Güneş Koruyucular Nedir?
Cildi güneşin zararlı ışınlarından korumaya yardımcı olan maddelerdir. Güneş koruyucular, ultraviyole A ve B ışınlarını yansıtır, emer ve dağıtır; böylece her iki radyasyon türüne karşı koruma sağlar. Güneş koruyucu içeren losyonlar, kremler veya jeller kullanmak, cildi erken yaşlanmadan ve cilt kanserine yol açabilecek hasarlardan korumaya yardımcı olabilir.9
Güneş Kremi Seçerken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Güneşin zararlı ışınlarından korunmak için en etkili yöntemlerden biri tüm yıl boyunca güneş kremi kullanmaktır. Ancak güneş kremlerinin tam bir koruma sağlaması için SPF değerine, kullanım miktarına ve size uygun olup olmadığına dikkat etmeniz gerekmektedir.
• SPF Nedir?
SPF, korunmasız cilde kıyasla korunan ciltte (yani güneş kremi varlığında) güneş yanığının oluşmasına neden olacak güneş enerjisi miktarıdır. Korunan ciltte yanık oluşması için daha fazla güneş enerjisi gerekir. SPF değeri arttıkça güneşin zararlı etkilerine karşı koruma da artar.10
SPF değeri arttıkça koruyucunun daha uzun süre koruduğuna dair hatalı bir inanış vardır. Örneğin, güneş kremi olmadan bir saat içinde güneş yanığı oluşuyorsa, 15 SPF güneş kremi kullanıldığında 15 saat (yani 15 kat daha uzun) güneşte kalınabileceği düşünülür. Bu doğru değildir; çünkü SPF sadece güneşe maruz kalma süresiyle ilgili değil, güneşe ne kadar yoğun maruz kalındığıyla da ilgilidir.10
• Güneş koruyucu maddeler nedir?
Güneş kremi, güneşin UV ışınlarının cildinize ulaşmasını önlemeye yardımcı aktif maddeler içerir. Bu maddeler iki gruba ayrılır ve farklı yollarla koruma sağlar;11
Fiziksel (mineral) güneş koruyucu maddeler, ışınları cildinize nüfuz etmeden önce engeller ve dağıtır.
Kimyasal güneş koruyucu maddeler, UV ışınlarını cildinize zarar vermeden önce emer.
Mineral güneş kremlerinin cilt tahrişine neden olma ihtimali kimyasal güneş kremlerinden daha az olsa da, her iki türün de güvenli ve etkili olduğu kanıtlanmıştır. Günümüzde güneş koruma ürünlerinin çoğu, her iki tür bileşeni de içermektedir.11
• Sunscreen ve sunblock arasında fark nedir?
‘Sunblock’ özellikli güneş kremleri, ultraviyole (UV) ışınlarını engeller ve dağıtır yani güneşe karşı fiziksel koruma sağlar. ‘Sunscreen’ özellikli güneş kremleri ise kimyasallar yardımıyla UV radyasyonunu emer, böylece kimyasal koruma sağlar.12
• Güneş kremlerinde 'geniş spektrum' ne anlama gelir?
UV radyasyonunun farklı türleri vardır. UVA radyasyonu, cildin derinliklerine nüfuz ederek cilt yüzeyinin altındaki tüm canlı cilt hücrelerini etkiler. Kırışıklık, leke, sarkma ve pürüzlenme gibi uzun süreli hasarlara neden olur ve ayrıca cilt kanseri oluşumuna neden olabilir. UVB radyasyonu ise cildin üst tabakasına nüfuz eder; cilt hasarının ve cilt kanserinin ana nedenidir. Geniş spektrumlu güneş kremi hem UVA hem de UVB radyasyonunu filtreler.13
• Suya dayanıklı güneş kremi ne demek?
Hiçbir güneş kremi su geçirmez değildir; hepsi sonunda ciltten temizlenir. Suya dayanıklı güneş kremleri, yüzme esnasında 40 dakikaya kadar etkili iken, suya çok dayanıklı güneş kremlerinin suda 80 dakikaya kadar etkili olduğu gösterilmiştir.11
• Güneş kremini ne zaman uygulamalı?
En iyi sonuçlar için güneş kremi her gün dışarı çıkmadan 30 dakika önce uygulanmalıdır. Her iki saatte bir, yüzdükten veya aşırı terledikten hemen sonra tekrar sürülmelidir.11
• Ne kadar güneş kremi uygulamalı?
Çoğu insan yeterli miktarda güneş kremi uygulamaz, bu nedenle güneş kremi kullanılmasına rağmen istenmeyen güneş yanıkları ve bronzlaşma meydana gelebilir. Güneş kreminin koruyuculuğunun tam olması için cildin santimetre karesi başına yaklaşık iki miligram krem kullanılmalıdır. Bu oran, yüz ve vücudun açıkta kalan bölgelerine toplamda yaklaşık iki yemek kaşığı kadar güneş kremi uygulamak anlamına gelir. Eğer krem sprey formundaysa, ciltte eşit bir parlaklık görünene kadar uygulanmalıdır.14
• Çocuklar için olan güneş kreminin farkı nedir?
Çocuklar için olan güneş kremleri, genellikle yetişkinler için olanlarla aynı güneşten koruyan aktif maddeleri içerir. Ancak bu aktif maddelerden bazıları çocukların ve bebeklerin hassas ciltlerine daha uygunken, diğerleri olmayabilir. Ebeveynlerin çocukları için geniş spektrumlu, suya dayanıklı, en az 30 SPF’li ve çocuk cildine uygun bir güneş kremi seçmeleri önemlidir.12
İdeal Bir Güneş Koruyucusunun Özellikleri Nedir?
Cildinizi tam anlamıyla koruyabilecek güneş kremini seçerken aşağıdaki özellikleri taşıdığına emin olun;13
• Cilt tipinize ve günlük aktivitenize uygun olmalı.
• Kolaylıkla yeniden uygulanabilmeli.
• En az 30 SPF, geniş spektrumlu ve suya dayanıklı olmalı.
• Son kullanma tarihine ve etikette önerilen saklama koşullarına dikkat edilmeli.
Referanslar:
1) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/causes-of-cancer/sun-uv-and-cancer/how-does-the-sun-and-uv-cause-cancer (Son erişim tarihi: 20.04.2022)
2) https://www.cdc.gov/cancer/skin/basic_info/sun-safety.htm (Son erişim tarihi: 20.04.2022)
3) https://uihc.org/health-topics/what-difference-between-uva-and-uvb-rays
4) https://www.skincancer.org/risk-factors/tanning/ (Son erişim tarihi: 06.05.2022)
5) https://www.scripps.org/news_items/4349-how-to-reverse-sun-damaged-skin (Son erişim tarihi: 06.05.2022)
6) https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/prevention-and-healthy-living/protecting-your-skin-sun (Son erişim tarihi: 06.05.2022)
7) https://healthcare.utah.edu/huntsmancancerinstitute/news/2017/what-clothing-is-best-for-protecting-the-skin.php (Son erişim tarihi: 10.05.2022)
8) https://www.skincancer.org/risk-factors/sunburn/ (Son erişim tarihi: 10.05.2022)
9) https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/sunscreen (Son erişim tarihi: 10.05.2022)
10) https://www.fda.gov/about-fda/center-drug-evaluation-and-research-cder/sun-protection-factor-spf (Son erişim tarihi: 20.04.2022)
11) https://www.skincancer.org/skin-cancer-prevention/sun-protection/sunscreen/ (Son erişim tarihi: 20.04.2022)
12) https://www.childrenscolorado.org/conditions-and-advice/parenting/parenting-articles/best-sunscreen-for-kids/ (Son erişim tarihi: 06.05.2022)
13) https://www.cancer.org.au/cancer-information/causes-and-prevention/sun-safety/about-sunscreen (Son erişim tarihi: 06.05.2022)
14) https://www.skincancer.org/blog/ask-the-expert-how-much-sunscreen-should-i-be-using-on-my-face-and-body/ (Son erişim tarihi: 06.05.2022)
İlginizi Çekebilecek Diğer Haberler
