Kanserden Korkmayın, Kanser Riskinin Farkında Olun

Kanser vakalarını %30-50’si önlenebilir niteliktedir. Kanserden korkmadan, kansere neden olan temel risk faktörlerinin farkında olmak ve bilimsel kanıtlara dayalı kanseri önleme adımlarını takip etmek ile birçok kanser vakasının önüne geçilebilir. Kanserden korunmak için atılacak temel adımların yanında yaşa özel önlemler de bulunmaktadır.1

Kanser gelişimine neden olabilen değiştirilebilir risk faktörleri aşağıdaki gibidir;1

• Tütün ürünleri kullanımından kaçınmak

• Boy, yaş ve cinsiyet dikkate alınarak ideal olan kiloyu korumak

• Bol meyve ve sebze içeren sağlıklı bir beslenme düzeni benimsemek

• Düzenli egzersiz yapmak

• Alkol kullanımını sınırlamak ya da tüketmemek

• Cinsel ilişki sırasında korunmak

• Hepatit B ve insan papilloma virüsü (HPV) gibi kansere neden olabilen enfeksiyonlara karşı aşı olmak

• Ultraviyole (UV) ışınlarına maruziyeti azaltmak

• Gereksiz radyasyon maruziyetini önlemek (örneğin mesleki maruziyeti en aza indirmek, radyasyonun sağlık alanında güvenli ve uygun kullanımını sağlamak)

• Katı yakıtların ev kullanımından kaynaklanan kentsel hava kirliliğinden ve iç mekan dumanından kaçınmak

• Kanser taramalarını düzenli olarak yaptırmak

• Kansere neden olabilecek kronik enfeksiyonları kontrol altına almak

Kanserden korunma yollarında, yukarıdakilere ek olarak, önemli değişimler yaşandığı yaş aralıklarına göre atılabilecek adımlar da bulunmaktadır;

Bebeklik veya Çocukluk (3-12 yaş aralığında) döneminde;

Araştırmalar, bebeklerin ve çocukların sağlığını korumak ve gelecekte kanser olma ihtimalini azaltmak için bugünden alınabilecek önlemler olduğunu göstermektedir. Bunların arasında;2

• Hamilelik sırasında yeterli folik asit almak

• Eğer mümkünse doğumdan sonra emzirmek

• Çocukluk döneminde yeterli fiziksel aktivite yapmak

• Tüm çocuklar ve aileler için güvenli, istikrarlı, besleyici ilişkiler ve ortamlar sağlamak

• Hamilelik sırasında alkol ve tütün kullanımından kaçınmak

• Çocukları pasif içicilikten uzak tutmak

• Trafikle ilgili hava kirliliğine maruziyeti azaltmak

• Kansere neden olabilecek kimyasallardan kaçınmak

• Olumsuz çocukluk deneyimlerini önlemek bulunmaktadır.

Ergenlik dönemi (13-18 yaş aralığında) için;

Gençler, yetişkinliğe geçiş döneminde olduklarında birçok fiziksel ve sosyal değişimden geçerler. Bu değişim süreci, ileride ortaya çıkabilecek kanserlerin önlenmesi için benzersiz fırsatlar yaratır. Gençler, bu dönemde edinecekleri ya da kaçınacakları alışkanlıklar sayesinde, gelecekte kanser olma ihtimallerini azaltabilirler. Bunun için aşağıdakilere dikkat edilmesi gerekmektedir;3

• İnsan papilloma virüsü (HPV) aşı serisini tamamlamak

• Meyve ve sebzelerden zengin beslenme rutini benimsemek

• Yeterli fiziksel aktivite yapmalarını sağlamak

• Tüm çocuklar ve aileler için güvenli, istikrarlı, besleyici ilişkiler ve ortamlar oluşturmak

• Çok uzun saatler güneş altında kalmaktan kaçınmak

• Alkolün zararları hakkında erken yaştan itibaren bilinçlendirmek

Genç yetişkinlik dönemi (19-30 yaş aralığı) için;

Genç yetişkinlik, evden ayrılmak, tam zamanlı bir iş bulmak ve ebeveyn olmak gibi her biri zorluklar ve streslerle dolu birçok yaşam değişikliğinin olduğu bir dönemdir. Aynı zamanda uzun ve sağlıklı bir yaşama doğru bir rota belirlemek için eşsiz bir fırsattır. Araştırmalar, insanların hayatlarının bu döneminde uzun vadeli kanser riskini azaltmak için bazı önerilerde bulunuyor;4

• Meyve ve sebzelerden zengin beslenme rutini benimsemek

• Düzenli fiziksel aktivite yapmak

• Boy, yaş ve cinsiyet dikkate alınarak ideal olan kiloyu korumak

• Açık havada güneşin zararlı etkilerine karşı korunmak (UV ışınlarının en güçlü saatlerde gölgede kalmak, geniş kenarlı gözlükler ve şapkalar takmak, 2 saatte bir en az 30 SPF’ye sahip güneş kremleri kullanmak vb.)5

• Eğer mümkünse doğum sonrası emzirmek

• Zararlı ürünlerin kullanımını azaltmak

• Tütün ürünlerinden kaçınmak

• Çok uzun saatler güneş altında kalmaktan kaçınmak

• Alkol ve şekerli içeceklerin tüketimini sınırlamak ya da tüketmemek

Orta yaş dönemi (45-65 yaş aralığı) için;

Orta yaş, zararlı maruziyetlerin ve sağlık davranışlarının etkilerinin sıklıkla ortaya çıkmaya başladığı dönemdir. Bu yaşlardaki yetişkinlerde kronik hastalıklar veya diğer sağlık sorunları başlayabilir. Yaşamda önemli değişimlerin olduğu ve sağlık sorunlarının yaşandığı bu dönemde, yetişkinler kanser risklerini azaltmak, orta yaş ve sonrasındaki sağlığı desteklemek için olumlu değişiklikler yapabilirler. Bu yaşlarda kansere karşı şu önlemler alınabilir;6

• Yeterli fiziksel aktivite yapmak

• Boy, yaş ve cinsiyet dikkate alınarak ideal olan kiloyu korumak

• Yeterince uyumak

• Kronik hastalıkları doğru bir şekilde yönetmek

• Hepatit C virüsü (HCV) enfeksiyonu kontrollerini yaptırmak

• Tütün ürünlerinden uzak durmak

• Belirli kanser türleri için taramaları yaptırmak

• Ultraviyole (UV) ışınlarına aşırı maruz kalmaktan kaçınmak

• Alkol kullanımını sınırlamak ya da kullanmamak

• Bazı kimyasallara maruz kalmaktan kaçınmak

İleri yaşlar için;

Tüm yeni kanser vakalarının üçte ikisinden fazlası 60 yaş ve üstü yetişkinler arasında teşhis edilmektedir. Günümüzde yaşam sürelerinin uzamasıyla, yeni tanı alan kanser vakalarının sayısı da artmaktadır.7

Kansere genellikle zaman içinde birçok faktör neden olur. Bu nedenle ilerleyen yaşlarda kanser vakalarının görülmemesi için genç yaşlarda atılan adımlar önemlidir.7

• Kanser riski neden yaşla beraber artar?

Kanser her yaşta gelişebilir. Ancak yaşlandıkça, çoğu kanser türü daha yaygın hale gelir. Bunun nedeni hücrelerin zamanla hasar görmesidir. Bu hasar, yaş ilerledikçe birikebilir ve bazen kansere yol açabilir.8

• Kanser ve yaşlılık arasındaki ilişki ne anlama geliyor?

Yaşlandıkça, kanser geliştirme olasılığı da artar. Tüm kanser vakalarının yarısı 70 yaş üstü kişilerde görülmektedir. Ancak yaşlanmak kesinlikle kanser ile karşılaşılacağı anlamına gelmez. Günlük hayatta yapılan küçük değişimler, kanser riskini azaltmaya yardımcı olabilir.8

• İleri yaş kanser tedavisini etkiler mi?

Kanser tedavisi her yaştan insana fayda sağlar. Yaş, tedavi planı oluşturulurken dikkate alınan bir etken olmasına rağmen, tedaviyi etkileyen tek faktör değildir. Bunun yanında yaşlılarda kanser tedavisi, eşlik eden diğer hastalıklar da göz önüne alındığında, daha karmaşık ve zorlayıcı olabilmektedir. Örneğin tedaviye bağlı ciddi yan etki görülme sıklığı, yaşlı hastalarda daha yüksek oranlarda olabilmektedir. İleri yaş hastalarda eşlik eden tüm hastalıkların ve ilaç etkileşimlerinin beraber değerlendirileceği multidisipliner yaklaşım önerilmektedir.9

Kansere neden olabilen değiştirilebilir risk faktörlerinin önüne geçerek, birçok yaygın kanser türünün gelişme ihtimali azaltılabilir. Tarama testleri ise bazı kanserler için tedavinin en iyi sonuç verdiği erken evrelerde kanserin tespit edilmesini sağlayabilir.10 Kanser ile ilgili tüm konularda en güvenilir ve doğru bilgi için doktorunuza danışınız.

^Referanslar:

^{1) https://www.who.int/health-topics/cancer#tab=tab_2 (Son erişim tarihi: 13.01.2022)}

^{2) https://www.cdc.gov/cancer/dcpc/prevention/childhood.htm (Son erişim tarihi: 13.01.2022)}

^{3) https://www.cdc.gov/cancer/dcpc/prevention/youth.htm (Son erişim tarihi: 13.01.2022)}

^{4) https://www.cdc.gov/cancer/dcpc/prevention/early-adulthood.htm (Son erişim tarihi: 13.01.2022)}

^{5) https://www.cancer.org/latest-news/stay-sun-safe-this-summer.html (Son erişim tarihi: 02.02.2022)}

^{6) https://www.cdc.gov/cancer/dcpc/prevention/midlife.htm (Son erişim tarihi: 13.01.2022)}

^{7) https://www.cdc.gov/cancer/dcpc/prevention/older-adulthood.htm (Son erişim tarihi: 13.01.2022)}

^{8) https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/causes-of-cancer/age-and-cancer (Son erişim tarihi: 26.01.2022)}

^{9) https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/older-adults/cancer-and-aging (Son erişim tarihi: 26.01.2022)}

^{10) https://www.cdc.gov/cancer/dcpc/prevention/index.htm (Son erişim tarihi: 02.02.2022)}

Paylaş: